نگاهی به القاب سوره های قرآن(بخش دوم)

سوره های انفرادی

سوره مبارکه یس به « سوره ریحانة القرآن » معروف است .

سوره مبارکه صف به « سوره حواریّین » معروف است .

سوره مبارکه نباء نام دیگرش« سوره تساوُل » می باشد .

سوره مبارکه توبه را نام دیگرش «سوره فاضِحه» (رسوا کننده منافقان ) نامیده اند .

سوره مبارکه انفال را « سوره بدر » نامیده اند .

سوره بخشی از قرآن مجید است ، همانند شهری که حصار و دیواره ای ، آن را از قسمت های دیگر جدا می کند .

تنها سوره ای که اگر حرف اوّل نام آن را حذف کنیم ، نام سوره ای دیگر اشکار می شود ، سوره مبارکه محمد (ص) می باشد که تبدیل به حمد می شود .

تنها سوره ای که اکثر الفاظ آن منحصر به فرد است سوره مبارکه « کوثر » است .

نام تمامی سورهای مذکور از لحاظ ساخت لفظی و صیغه جمع مکسراست : انعام ، انفال ، ذانبیاء  ، شعراء ، قصص ، احزاب ، زُمَر ، معارج ، بروج .

نام دیگر سوره مبارکه شعراء سوره جامعه است .

نام دیگر سوره مبارکه ماعون سوره دین است .

نام تمامی سوره های مذکور از لحاظ صیغه و ساخت لفظی ، اسم فاعل ( اولین صیغه ) است : فاطر ، غافر ، طارق .

اولین و آخرین حرف بکار رفته در نام تمامی سوره های مذکور ، از حروف هفتگانه استعلاء است (ص،ض،ط،ظ،خ،غ،ق):قصص ، طلاق ، طارق .

اولین حرف به کار رفته در نام تمامی سوره های مذکور از حروف هم مخرج ( متجانس ) است ( ح،ع،هر دو از مخرج وسط حلق ادا می شوند ) حِجر ، حّج ، عنکبوت ، حجرات ، حدید ، حشر ، حاقّه ، عبس ، علق ، عادیات ، عصر .

آخرین حرف به کار رفته در نام تمامی سوره های مذکور ، از حروف شش گانه ی حلقی است ( ء،ه،ح،ع،غ،خ):نساء ، اسراء ، طه ، انبیاء ، شعراء ،سبا ، فتح ، نوح، نبا، شرح .

نام تمامی سوره های مذکور ، دارای تشدید ( حرف مشدّد ) است : حّج ، صافّات ، فصّلت ، محمّد ، صفّ ، حاقّه ، جنّ ، مزّمّل ، مدّثّر ، مطفّفین ، بیّنه .

آخرین حرف نام تمامی سوره های مذکور ، دارای پایه و کرسی است ( پایه ها ، همیشه ناخوانا هستند ) :سباء، شوری ، نباء ، اعلی ، ضحی .

سوره مبارکه مُلک به سوره تبارک نیز معروف است . 
 
ترک این اسامی ( یکی از قواعد علم نحو ) آل عمران ، یونس ، هود ، یوسف ، ابراهیم ، مریم ، طه ، لقمان ، سبا ، فاطر ، یس ، ص ، غافر ، فصلت ، محمد ، ق » نوح ، عبس ، قریش . ( الحاق الف و لام تعریف « ال » به اول نام تمامی سوره های نوزده گانه ی مذکور نادرست اس ؛ زیرا این اسامی عَلَم ( اسم خاص ) است و دخول « ال » بر « اعلام » درست نیست ، یعنی مثلاً استعمال نمودن الهود ، العبس ، النوح ، و السبا ، و ... بر اساس قواعد زبان عربی ، صحیح نیست . )

با تفکر در باره ی شماره ی سوره های : هود ، حجّ ، احزاب ، دخان ، رحمن ، تحریم ، مرسلات ، غاشیه ، زلزال ، مسد ( شماره ی تمامی سوره های ده گانه ی مذکور از تکرار یک عدد به وجود آمده است مثلاً 11 ، 33 ، 66 ، و .... ) 

سوره مبارکه ی حمد را می توان سوره « مناجات » ( راز و نیاز ) نامید .
 

سوره مبارکه یوسف با نشانه های زیر نیز شناخته می شود

« حاسد و محسود ، مالک و مملوک ، شاهد و مشهود ، عاشق و معشوق ، حاصلخیزی و خشکسالی » .

سوره مبارکه جنّ از مشهور ترین نام مسجد شهر مکّه است . 

سوره مبارکه توحید ( اخلاص ) تنها سوره در قرآن می باشد که نام یکی از « اصول دین » است .

سوره مبارکه حجّ تنها سوره در قرآن مجید می باشد که به نام یکی از « اصول دین » می باشد . 

سوره مبارکه حمد سوره ای است که اوّلش ستایش ، وسطش اخلاص و آخرش نیایش است .

سوره مبارکه تغابن از لحاظ نظم و سیاق ، همانند سوره مبارکه ی حدید بوده و گویی خلاصه ای از آن است .

تنها سوره ای که از تکرار نامش کلمه ای قرآنی پدید می آید سوره مبارکه صفّ می باشد . 
 

توضیح

از تکرار نام این سوره کلمه ی قرآنی صَفصَف ( طه / 106 ) بدست می آید . با این توضیح که تشدید حرف فاء در کلمه ی صَفَ به حساب نیامده است ( همانگونه که در بسیاری از موارد ، تشدیدها به حساب نمی آیند مانند : جدول های کلمات متقاطع ) . همچنین کلمه ی « صَفصَف » در قرآن کریم با تنوین نصب ( به شکل صَفصَفاً ) استعمال شده که تنوین آن به شمار نیامده است .


با تفکر درباره ی یکی از قواعد علم صرف و معانی این نامها ، مومنون ، منافقون ، مطفّفین ، کافرون . نام تمامی سوره های مذکور از لحاظ ساخت لفظی و صیغه ، جمع مذّکر سالم است .

با تفکر درباره ی یکی از قواعد علم صرف و معانی این نامها، صافّات ، حجرات ، ذاریات ، مرسلات ، نازعات ، عادیات . نام تمامی سوره های مذکور از لحاظ ساخت لفظی و صیغه ، جمع مونّث سالم است . 
 
نام فارسی قرآن نُبی است .(1)

تنها سوره ای که نامش دوبار و بدون هیچ گونه تفاوت در اولین آیه ی آن به کار رفته سوره مبارکه انفال می باشد .

نام دیگر سوره مبارکه فاطر سوره « ملائکه » است .(2)

نام دیگر سوره مبارکه سجده  سوره « مَضاجِع » ( آرامگاه ها، خوابگاه ها ) است .(3)

نام دیگر سوره مبارکه مجادله ، سوره « ظِهار » ( نوعی از تحریم زنان است که در جاهلیت رواج داشت  ) است .(4)

نام دیگر سوره مبارکه نمل ، سوره « حضرت سلیمان (علیه السلام) » است .(5)

نام مبارک سوره مرسلات ، سوره « عُرف » است .(6)

سوره های شرح ، تین ، بینّه ، زلزله ، تکاثر (سوره های هشت آیه ای هستند )

سوره های قدر ، فیل ، مسد ، فلق ( سوره های پنج آیه ای هستند )

سوره های جمعه ، منافقون ، ضحی ، قارعه و عادیات ( سوره های یازده آیه ای هستند ) .

سوره های نساء ، مائده ، اِسراء ، انبیاء و شعراء ( در تمامی این سوره ها « مد متصل » وجود دارد ) .

با تفکر درباره حروف به کا رفته در نام سوره های حجر ، نور ، زُمر ، طور ، حشر ، فجر ، قدر ، عصر ، نصر ( نام تمامی سوره ها سه حرفی و آخرین حرفشان « راء » است . )

سوره مبارکه نصر را می توان « برادر کوچک سوره ی فتح » نامید .

سوره مبارکه بقره ملقّب به « خیمه و چادر قرآن » است .

در عرف اهل تشیع ، معمولا قرآن با وصف « مجید » توصیف می شود .

در عرف اهل تسنن معمولا قرآن با وصف کریم توصیف شده است .
 

توضیح 

در تمامی قرآن تنها در یک مورد وصف کریم برای قرآن به کار رفته آن هم در سوره مبارکه واقعه آیه 77 . 

نام دیگر سوره مبارکه مائده « عُقود » ( پیمان ها، این نام بر گرفته از آیه اول سوره ی مورد نظر است ) است . 

سوره مبارکه حجرات را می توان سوره ی « اخلاق و آداب و اجتماعی » نامید.

سوره مبارکه حدید سوره ی وسط قرآن کریم است .پایان سوره حدید ، نصف اول و آغاز سوره مبارکه ی مجادله نصف دوم .

تنها سوره ای که به نام یکی از ارکان نماز است سوره مبارکه سجده است . این سوره 32 سوره ی قرآن مجید است ناگفته نماند که برخی سوره ی فصلت را نیز به نام سجده ( حم ف سجده ) می شناسند ولی سوره مبارکه ی سجده ی مشهور ، همان است که ذکر گردید .

تنها سوره ای که به نام یکی از فلزلت است سوره مبارکه حدید ( آهن ) است.

تنها سوره ای که به نام یکی از میوه ها است سوره مبارکه تین ( انجیر ) می باشد . 

سوره مبارکه فجر را سوره ی « امام حسین (ع) » نامیده اند .

سوره مبارکه ی نحل را سوره ی « نعمت ها » می نامند . 

سوره ی مبارکه ی نجم « عرفانی ترین سوره ی قرآن » است .

سوره ی مبارکه ی بقره « سید » سوره های قرآن کریم است .

سوره ی مبارکه ی اخلاص یا توحید نام دیگرش سوره « الاساس » می باشد .

سوره ی مبارکه ی نور را می توان سوره ی « عفت و پاکدامنی » نامید .

نام دیگر سوره ی مبارکه ی محمد (ص) سوره « قتال » است .

سورهی مبارکه ی قصص را می توان سوره ی « حضرت موسی (ع) و فرعون » نامید .

سوره ی مبارکه ی اخلاص را می توان « شناسنامه خداوند » نامید .

سوره ی مبارکه ی لقمان را می توان سوره « حکیم ادب آموز » نامید .

سوره ی مبارکه طلاق را می توان « خواهر کوچک سوره نساء » نامید .

سوره مبارکه یس « قلب قرآن » است .

سوره مبارکه ی الرحمن « عروس قرآن » است .

سوره مبارکه نصر را سوره « تودیع » می نامند .

پینوشت
1)فرهنگ معین 4669/4
2)قرآن شناخت /249
3) همان 248 
4)همان /260
5)همان /246
6)قرآن پژوهی /267


منبع: وبلاگ فرهنگ قرآن